2014.07.13
Historycznie rzecz ujmując lud Szerpów to potomkowie plemienia Khampów, ludu Khampa zamieszkującego region Kham we wschodnim Tybecie. Khampowie byli grupą tybetańskich wojowników, znanych z męstwa i waleczności. Teraz aby wyjaśnić dlaczego Szerpowie znaleźli się tak daleko od swoich korzeni, musimy sięgnąć głęboko do historii.
Cztery ścieżki do tego samego celu.
Buddyzm pojawił się w Tybecie w wieku VI. Stulecie szóste i siódme to były czasy tak zwanych pierwszych tłumaczeń nauk Buddy z sanskrytu na język tybetański. W prowincji Kham ludność szybko przekonała się do buddyzmu i przyjęła tą wiarę. W tym pierwszym okresie rozkwitu buddyzmu w Tybecie wykształciła się pewnego rodzaju linia przekazu buddyjskich nauk religijnych, czy też szkoła religijna nazywana Nyingma. Jest ona pierwszą i najstarszą linią przekazu nauk w buddyzmie tybetańskim. Można wręcz powiedzieć, że to najstarszy zakon buddyzmu tybetańskiego. Khampowie byli zatem głęboko związani ze szkołą Nyingma. Trzysta, czterysta lat później, w wieku X i XI, po różnych perypetiach historycznych przyszła nowa fala tłumaczeń nauk buddyjskich z sanskrytu na język tybetański. Wówczas pojawiały się stopniowo nowe linie przekazu. Powstały szkoły Kagju, Sakja i Gelug. Zatem na przestrzeni wieków powstały w sumie cztery szkoły buddyzmu tybetańskiego. Opowiem o nich nieco póżniej.
Wzloty i upadki Tybetu.
Następną istotną kwestią dla zrozumienia przyczyn migracji jest fakt, że w historii Tybetu były okresy rozkwitu, ale też chaosu. Kraj ten był prawdziwym mocarstwem, ale następowały również poważne rozłamy i podziały dzielnicowe. Dochodziło też do walk wewnętrznych. Dominacja w tym regionie Azji bywała w rękach Tybetu, Dzyngis Chana i jego potomków, Mandżurów, no i Chin. Według różnych źródeł Szerpowie – a w zasadzie ich przodkowie, Khampowie - rozpoczęli migrację ze swoich pierwotnych terenów Kham-Salmugang, Kham-Dergye, Kham-Minyak, oraz z Dokham-Gangduk (regiony te wymienia Lama Thupten Sherpa w książce „The Sherpas and Sharkhumbu”) na przełomie XV i XVI wieku, a trwało to aż do wieku XVII. Podłożem migracji była sytuacja polityczna w Tybecie. W okresie tym doszło bowiem do dramatycznych podziałów, oraz wewnętrznych walk o władzę i dominację. Różni regionalni władcy i książęta związani z różnymi szkołami buddyzmu tybetańskiego, koncentrowali się na własnych interesach. Tybet był wówczas podzielony politycznie i w pewnym sensie także religijnie. Dominującą linią przekazu stała się szkoła Gelug, z której wywodzi się linia Dalajlamów. A była ona bardzo mocno związana z Mongołami.
Zjednoczenie.
Przełom nastąpił w 1642 roku. Wtedy to po dość gwałtownych polityczno militarnych zajściach V Dalajlama dzięki armii Mongołów został osadzony na tronie. Nie wygrał wyborów, a właśnie został osadzony, gdyż było to wynikiem starań dwóch osób, mianowicie Guszri-Chana, ówczesnego przywódcy Mongołów i Sonam Rabtena, ambitnego regenta czcigodnego V Dalajlamy. Jako przywódca Tybetu V Dalajlama (nazywany „Wielkim Piątym”) zjednoczył państwo. Zjednoczenie dokonane zostało jednak nie metodami pokojowymi jak można by sobie to wyobrażać w państwie buddyjskim, a na drodze militarnej, z pomocą, bądź wręcz dzięki mongolskiej armii. Innymi słowy siłą, przemocą. Pojawiła się wtedy także walka o dominację religijną. Brutalne, bezwzględne i krwawe starcia zbrojne mające na celu przymusową konwersję, toczyły się między dominującą i wpływową szkołą Gelug a pozostałymi liniami przekazu.
Ucieczka.
I tu wracamy do Szerpów. Kulminacyjnym okresem dla ich historii były według Thomasa Laird-a (Thomas Laird – Opowieści o Tybecie) właśnie lata czterdzieste XVII wieku. Najprawdopodobniej w tym właśnie czasie ich przodkowie, Khampowie, zmuszeni byli masowo opuścić Wyżynę Tybetańską. Działo się to z jednej strony w obawie przed walką zbrojną i koniecznością ratowania życia rodzin, a z drugiej w geście ochrony własnej tradycji, związanej z linią nauk Nyingma, która już od wielu wieków stanowiła ich tożsamość. Migrowali więc ze wschodniego Tybetu ku zachodowi, do dolin po południowej stronie wschodnich Himalajów. Osiedli między innymi w regionie doliny Shar-Khumbu (teraz nazywanej Solu-Khumbu) leżącym na terenie obecnego Nepalu gdzie znaleźli dogodne warunki do życia. Mogli tu bez przeszkód kultywować nauki linii Nyingma. Tam właśnie, na nowych ziemiach nazwani zostali przez tubylców Sharwa, czy też Sharpa - Ludzie ze wschodu. Powoli ich kultura i język zaczęły ewoluować.
cdn.
Przemysław Spych